Abstract: Cilj: Istraživanje koje je vršeno imalo je za cilj da odredi prevalencu PIM-a u populaciji starih ispitanika koji su imali dijagnostikovano kardiovaskularno oboljenje i da kvantifikuje značaj određenih varijabli na prisustvo PIM-a. Metoda: Sprovedena je hibridna studija koja je u prvom delu, od početka 2016. godine do kraja 2017.godine izvedena kao studija preseka (periodična prevalencija), a u drugom delu, tokom 2018. godine, kao klinička studija sa intervencijom putem edukacije, sa poređenjem pre i posle intervencije. Studijski uzorak obuhvatao je 1500 pacijenata starijih od 65 godina sa kardiovaskularnim oboljenjima a da su bili korisnici zdravstvenih usluga i imali dostupnu medicinsku dokumentaciju u Zavodu za gerijatriju i palijativno zbrinjavanje u Beogradu. Intervencijski deo istraživanja vršen je sa lekarima koji sprovode zdravstvenu zaštitu starih osoba a samim tim i propisivanje medikamentozne terapije čija adekvatnost propisivanja je analizirana upotrebom standardnih međunarodnih kriterijumima, American Geriatrics Society 2015 updated Beers Criteria for potentially inappropriate medication use in older adults. Potrošnja lekova u navedenoj ustanovi za posmatrane periode je vršena prema utvrđenoj ATC/DDD metodologiji koja je definisana od strane ekperata SZO. Rezultati: Učestalost PIM-a u ispitivanoj populaciji iznosila je 70,3% za period 2016.-2017. godine i 71,3% u toku 2018. godine. Posmatrano u odnosu na pol, ispitanice ženskog pola su bile dominatnije u grupi sa PIM-om. Najviše ispitanika imalo je 4 komorbiditeta uz osnovnu dijagnozu. Komorbiditeti sa visokom frekvencom su bili u grupi bolesti I00-I99 (bolesti srca i krvnih sudova) (36.9%). Dijagnoze koje su najviše zabeležene su bile iz podgrupe I10- I15 (hipertenzivne bolesti) (48,83%), I20-I25 (ishemijske bolesti srca) (20,38%). Po pacijentu je u periodu 2016-2017 godine propisivano 7,2 leka dok je tokom 2018. godine iznosio 7,3. Lekovi koji su potencijalno neadekvatno propisivani sa najvećom frekvencom su: benzodiazepini srednjeg delovanja (79,03%), centralni α blokatori (23,57%), antipsihotici (tipični i atipični) (30,75%). Potencijalno klinički značajne neinfektivne interakcije lek-lek koje bi trebalo izbegavati kod starih osoba beleži pad sa (35,5% na 30,9%) u prospektivnom periodu. Potencijalno neadekvatno propisivanje lekova koji se moraju koristiti sa oprezom kod starih osoba beleži smanjenje za: antipsihotike (29,5% na 27,8%), diuretike (69,9% na 63,8%) i SSRI (22,7% na 19,7%). Potencijalno neadekvatno propisivanje lekova usled lek-bolest ili lek-sindrom interakcije koje mogu pogoršati bolest ili sindrom zabeleženo je u periodu 2016.-2017. u 105 slučajeva ili (8,6%) a nakon intervencije 2018.godine u 74 slučajeva odnosno (6,4%) Prediktori za PIM su brojni i to: polifarmacija, pol, upotreba nikotina, kognitivni status, uhranjenost i komorbiditet za period pre intervencije a nakon toga je pokazan i uticaj bračnog stanja i emocionalnog statusa. Zaključak: Kardiovaskularne bolesti u starijoj populaciji povezane su sa visokom prevalencijom potencijalno neadekvatnog propisivanja lekova. Iako je zabeleženo smanjenje potrošnje pojedinih kardiovaskualrnih lekova nakon održane edukacije, prevalenca PIM-a nije se smanjila. Kreiranje zdravstvenih preporuka za propisivanje lekova kod starijih osoba koje bi naglasile navedene faktore moglo bi uticati na smanjenje prevalencije PIM-a u navedenoj popilaciji. ; Aim: Study has purpose to show prevalence of PIM in the population of elderly person with the cardiovascular disease and to quantify influence of the specific variable on PIM presence. Methods: A hybrid study was performed, which in the first part, from the beginning of 2016 to the end of 2017, was performed as a cross-sectional study (periodic prevalence), and in the second part, during 2018, as a clinical study with interventions during education and after interventions. Sample of the study inluded 1500 partcipants older then 65 years with cardiovascular disease and who was used specific health services and had medical data at the Institute for Gerontology and Palliative Care, Belgrade. Interventional part of the study was done with medical doctor who presribed drugs at this institution. The adequacy of the prescribed therapy was assessed by American Geriatrics Society 2015 updated Beers Criteria for potentially inappropriate medication use in older adults. Drug consumption for the observed periods was determinated by established ATC/DDD methodology defined by WHO experts. Results: PIM frequency in the examined population was 70,3% during the period 2016-2017 and 71,3% during the 2018. Observed in relation to gender, female respondents were more dominant in the group with PIM. Most subjects had 4 comorbidities with a basic diagnosis. Comorbidities with high frequency were in the group of diseases I00-I99 (cardiovascular diseases) (36.9%). The most frequently diagnosed diagnoses were from subgroup I10-I15 (hypertensive diseases) (48.83%), I20-I25 (ischemic heart diseases) (20.38%). In the period 2016-2017, 7.2 drugs were prescribed per patient, while in 2018 it was 7.3. Drugs that are potentially inadequately prescribed with the highest frequency are: medium-acting benzodiazepines (79.03%), central α blockers (23.57%), antipsychotics (typical and atypical) (30.75%). Potentially clinically significant non-infectious drug-drug interactions that should be avoided in the elderly decreased from 35.5% to 30.9% in the prospective period. Potentially inadequate prescribing of drugs that must be used with caution in the elderly decreased for: antipsychotics (29.5% to 27.8%), diuretics (69.9% to 63.8%) and SSRIs (22.7% to 19.7%). Potentially inadequate drug prescribing due to drug-disease or drugsyndrome interactions that may exacerbate the disease or syndrome was noted in the period 2016-2017. in 105 cases or (8.6%) and after the intervention in 2018 in 74 cases or (6.4%) Predictors for PIM are numerous, as follows: polypharmacy, sex, nicotine use, cognitive status, nutrition and comorbidity for the period before interventions and after that the influence of marital status and emotional status is shown. Conclusion: Cardiovascular diseases in the elderly population are associated with a high prevalence of potentially inadequate drug prescribing. Although a decrease in the consumption of certain cardiovascular drugs was observed after the training, the prevalence of PIM did not decrease. Creating health recommendations for prescribing drugs in the elderly that would emphasize these factors could reduce the prevalence of PIM in this population.

Abstract: Human immunodeficiency virus (HIV) is a retrovirus, the causative agent of Acquired immunodeficiency syndrome (AIDS). Since the beginning of the epidemic over 35 years ago, more than 78 million people have been infected so far and over 30 million have died. The high genetic variability and rapid evolution of HIV have been critical to its persistence and spread throughout the world. HIV-1 and HIV-2 comprise two distinct types of HIV. HIV-1 has diversified extensively into numerous genetic forms, including four groups (M, N, O, P), of which group M is causing the pandemic of HIV infection and AIDS. Group M viruses are further classified in multiple phylogenetically distinct subtypes (A-D, F, G, H, J and K), sub-subtypes (A1, A2, F1 and F2) and numerous recombinant forms. The global distribution of HIV-1 is complex and dynamic with regional epidemics representing only a subset of the global diversity. Molecular phylogenetic analysis, a method of reconstructing evolutionary relationships between nucleotide sequences, is one of the strategies for studying viral diversity and transmission dynamics. It is estimated that around half of HIV infected people are undiagnosed, making identification of transmission networks important for targeted public health intervention programs. ; Virus humane imunodeficijencije (HIV) je retrovirus koji uzrokuje sindrom stečene imunodeficijencije. Od početka epidemije pre 35 godina, ovim virusom je inficirano više od 78 miliona ljudi a preko 30 miliona je umrlo. Visoka genetička varijabilnost i brza evolucija HIV-a su ključni uzroci opstanka i globalnog širenjaepidemije. HIV je filogenetski klasifikovan u dva tipa: HIV-1 i HIV-2. Visoki diverzitet HIV-1 ogleda u postojanju četiri grupe (M, N, O, P) od kojih su virusi grupe M uzročnici globalne HIV-1 pandemije. Grupa M virusa je podeljena u više filogenetski različitih podtipova (A-D, F-H, J i K), pod-podtipove (A1, A2, F1 i F2) i cirkulišuće rekombinantne forme. Distribucija podtipova u svetu je složena i dinamična sa regionalnim HIV-1 epidemijama unutar globalnog diverziteta. Molekularna filogenetska analiza, metod za rekonstrukciju evolutivnih odnosa između nukleotidnih sekvenci, je tehnika za proučavanje varijabilnosti virusa i dinamike transmisije unutar regionalnih populacija. Procenjuje se da kod blizu polovine inficiranih osoba HIV infekcija nije dijagnostikovana, zbog čega je identifikacija puteva transmisije izuzetno značajna u cilju javno zdravstvenog nadzora. U ovom istraživanju primenjene su savremene filogenetske metode u analizi HIV-1 sekvenci izolata iz Srbije u cilju karakterizacije molekularne epidemiologije i dinamike transmisije, što je ključno za bolje razumevanje karakteristika aktuelne HIV-1 epidemije u Srbiji.

Abstract: Interkonekcija, čiji primarni cilj je omogućavanje korisnicima jednog učesnika na tržištu telekomunikacija da komuniciraju sa korisnicima drugog učesnika, odnosno, obezbeđivanje pristupa servisima koje obezbeđuje drugi učesnik, javila se nakon liberalizacije tržišta telekomunikacija. Vertikalna interkonekcija predstavlja fizičko i logičko povezivanje učesnika na različitim nivoima mreže. U okruženju budućeg Interneta, sagledavanje tehničko-ekonomskih aspekata interkonekcije predstavlja pitanje od izuzetnog značaja. U opštem slučaju, učesnici u vertikalnoj interkonekciji u okruženju budućeg Interneta mogu biti provajderi sadržaja i aplikacija, provajderi Internet servisa, Content Delivery Network (CDN) provajderi i cloud provajderi. Pojava Cloud Computing-a uvela je značajne promene u Internet okruženju koje se pre svega odnose na mogućnost pristupa skalabilnim i deljivim, fizičkim ili virtuelnim resursima. Na taj način, stvara se elastična platforma koja obezbeđuje dinamičnu i jednostavnu skalabilnost, pojednostavljuje se obezbeđivanje infrastrukture i omogućava se unapređenje performansi. Razvoj servisa i aplikacija zahtevnih u pogledu propusnog opsega praćen širom implementacijom Cloud Computing-a utiče na kontinuiran rast Internet saobraćaja, što zahteva primenu tehnologija koje mogu zadovoljiti sve strože zahteve. Kao rešenje za transportni nivo mreže, razvijene su elastične optičke mreže koje mogu obezbediti dovoljne propusne opsege uz efikasno iskorišćenje spektra. Imajući u vidu promene koje prate razvoj okruženja budućeg Interneta, kao i značaj vertikalne interkonekcije, neophodno je razmotriti i jasno definisati tehničko-ekonomske relacije između učesnika u budućem Internetu, što je predmet istraživanja ove doktorske disertacije. U okviru disertacije predložen je model koji ima za cilj određivanje adekvatnog ugovora o interkonekciji između učesnika u vertikalnoj interkonekciji, i to provajdera sadržaja i aplikacija i provajdera Internet servisa u procesu obezbeđivanja sadržaja krajnjim korisnicima, uz mogućnost parcijalne migracije sadržaja na resurse cloud provajdera. Analiza obuhvata različite ugovore o interkonekciji i određuje adekvatan ugovor, u zavisnosti od ciljnih profita provajdera koji učestvuju u vertikalnoj interkonekciji i prihvatljive stope odbijenih zahteva za obezbeđivanje sadržaja krajnjim korisnicima. Data analiza je proširena istraživanjem adekvatnog mehanizma tarifiranja i alokacije resursa cloud provajdera. Predložen je nov, hibridni model pristupa resursima cloud provajdera koji obezbeđuje zadovoljavajuće rezultate u kontekstu minimizacije troškova i minimizacije stope odbijenih zahteva za pristup sadržajima. ; Interconnection, whose primary aim is enabling communication between end users of different undertakings, i.e. enabling access to the other undertaking's services, was introduced after the telecommunication market liberalization. Vertical interconnection represents the physical and logical linking of the undertakings on different network levels. Consideration of technical and economic aspects of the interconnection is a crucial issue in the future Internet environment. In general, undertakings in vertical interconnection in the future Internet environment include content and application providers, Internet service providers, Content Delivery Network (CDN) providers and Cloud providers. The development of Cloud Computing introduced significant changes in the Internet environment in terms of enabling access to scalable and shareable, physical or virtual resources. Therefore, the elastic platform for dynamic and simple scalability is enabled, the access to infrastructure is simplified and performances are improved. High bandwidth demanding services and applications, along with the wide adoption of Cloud Computing causes permanent growth of Internet traffic. This indicates that the introduction of new technologies, capable to satisfy high bandwidth requirements, is necessary. Elastic optical networks are proposed as a promising solution for transport networks. These networks provide enough bandwidth, along with high efficiency in spectrum utilization. Forasmuch changes in the future Internet environment and the importance of the vertical interconnection, it is mandatory to consider and properly define technical and economic relations between undertakings in the future Internet environment, which is the research subject of this doctoral dissertation. Within dissertation, a model for the determination of a proper interconnection agreement between undertakings in the vertical interconnection, content and application provider and an Internet service provider, in the content provisioning process with partial cloud migration is proposed. The analysis comprises different interconnection agreements and determines appropriate agreement, depending on the targeted providers' profits and satisfying requests' for content provisioning rejection rate. This analysis is extended to determine adequate pricing and allocation mechanism for cloud provider's resources. A new, hybrid model for enabling access to cloud resources is proposed. The model provides satisfying results in terms of the costs' minimization and the minimization of requests' rejection rate.

Abstract: Uvod: Novorođenčad sa intrauterusnim zastojem u rastu (IUZR), zbog svojih karakteristika osetljivija su na stres rashlađenjem. Hipotermija je komponenta patološke varijante neonatalnog energetskog trougla (patološki NET), koji je pokazatelj loše metaboličke adaptacije u tranzitornom periodu - prvih šest do 12 sati nakon rođenja, a dovodi do povećanog morbiditeta. Cilj istraživanja: U okviru studije, ispitivan je uticaj prolazne hipotermije u prvom satu nakon rođenja, nezavisno ili u kombinaciji sa ostalim komponentama patološkog NET, na rani neonatalni morbiditet kod IUZR. Metod: Klinička opservaciona kohortna studija, obuhvatila je 159 preterminske i terminske novorođenčadi, oba pola, sa IUZR, koji je definisan vrednostima TM na rođenju ispod 10. percentila na populacijskim normogramima rasta. Ispitivana je učestalost prolazne hipotermije i varijanti NET (patološkog, nestabilnog, stabilnog) u tranzitornom periodu, u zavisnosti od gestacijske starosti, tipa zastoja u rastu, telesne mase, pola i uticaj hipotermije i patološkog NET na perinatalni morbiditet. Patološki NET definisan je udruženim prisustvom hipotermije, hipoksije, hipoglikemije; nestabilan NET prisustvom jedne ili dve komponente patološkog NET; stabilan NET odsustvom komponenti patološkog NET. Statistička analiza je izvršena statističkim testovima analitičke i deskriptivne statistike. Ispitivanje uticaja urađeno je binarnom logističkom regresionom analizom. Nivo verovatnoće ustanovljen je na p0,05). Hipotermija je registrovana kod 57,9% novorođenčadi, zauzima vodeće mesto u morbiditetnoj strukturi (r0,05). Patološki NET je najčešći kod kasne preterminske novorođenčadi (64,2%) (r0,05). Hypothermia was registered with 57,9% newborns, occupies a leading position in the structure of morbidity (р0,05). Pathological NET is most common in late preterm infants (64,2%) (р〈0,001). Newborns with pathological NET, had a significantly lower avarage body weight (1913,2 ± 360,7g) in comparison to stable and unstable NET (р〈0,05). Hypothermia is a significant predictor for hypoxia (OR=11,35), hypoglycemia (OR=8,59), RDS (OR=5,76), hypocalcemia (OR=2,43), acidosis (OR=2,21). Pathological NET is a significant predictor of perinatal asphyxia (OR=8,57), RDS (OR=5,08), hypocalcemia (OR=4,60), acidosis (OR=2,05). Conclusion: Transient hypothermia independently, or in combination with the other components of the pathological NET, can be used in the prediction of perinatal morbidity of IUGR, which is important for the further evaluation of the intrauterine growth disorder.

Abstract: Sаvrеmеni nаĉin ţivljenja dоvео је dо pоvеćаnе pоtrаţnjе zа prоizvоdimа оd mеsа kојi оsim tоplоtnе оbrаdе nе zаhtеvајu dоdаtnu priprеmu u dоmаćinstvu. Jedan od od takvih proizvoda je i marinirano meso. Mariniranje pruţa mnoge prednosti, kako za proizvoĊaĉe, tako i za potrošaĉe. Tradicionalno se meso marinira u cilju poboljšanja ukusa, konzistencije i odrţivosti mesa. Kakvi će biti efekti mariniranja zavisi od vrste marinade, ali i kvaliteta mesa kao sirovine. Industrijsko mariniranje ima za cilj, pre svega, poboljšanje tehnoloških i senzornih osobina mesa. U tu svrhu se najĉešće koriste alkalne marinade pripremljene od vode, kuhinjske soli i fosfata. Ove marinade povećavajući pH vrednost mesa omogućavaju veće vezivanje vode u mišićnom tkivu, što konaĉno dovodi do povećanja prinosa i soĉnosti mesa. Sa druge strane, fosfatne soli koje se koriste za pripremu industrijskih marinada ne smatraju se antimikrobnim sredstvima. Zato se sve veća paţnja posvećuje ispitivanjima uticaja razliĉitih fosfata i njihovih kombinacija sa solima organskih kiselina i drugim sastojcima na mikrobiološki status i kvalitet mesa. Pileće meso, u odnosu na druge vrste mesa, ima mnoge prednosti. Ipak, pileće meso je i jedan od najĉešće registrovanih izvora izbijanja salmoneloza kod ljudi, a kao uzroĉnici trovanja najĉešće se navode serotipovi Salmonella Enteritidis i Salmonella Typhimurium. Osim toga, jedini propisima definisan kriterijum bezbednosti za poluproizvode od mesa, kakvo je marinirano pileće meso, je odsustvo Salmonella spp. Zato je nauĉno i struĉno opravdano što je cilj ovog istraţivanja bio da se ispita uticaj mariniranja na rast i preţivljavanje Salmonella vrsta u mesu brojlera. TakoĊe, ispitivanja u okviru ove disertacije imala su za cilj da pokaţu uticaj mariniranja na mikrobiološke pokazatelje higijenskog statusa i odrţivosti mesa, kao i na hemijske i fiziĉko- hemijske parametre kvaliteta mesa brojlera. ; Contemporary lifestyle has led to increased demand for meat products, that beside heat treatment does not require additional preparation in the household. One such product is a marinated meat. Marinating provides many benefits for both producers and consumers. Traditionally, meat has been marinated in order to improve the taste, consistency and shelf- life of the meat. What will be the effects of marination depends on the type of marinade and the quality of meat as a raw material as well. Industrial marination aims, above all, to improve the technological and sensory characteristics of meat. For this purpose, the most commonly used are alkaline marinades prepared from water, table salt and phosphate. Due to an increase in the pH value of meat, these marinades allow greater water uptake in muscle, which eventually increases yield and juiciness of meat. Moreover, the phosphate salts used for the preparation of marinades are not considered as antimicrobials. Therefore, more attention is paid to influence of different phosphates and their combinations with organic acid salts and other ingredients on the microbiological status and quality of meat. Chicken meat, compared to other types of meat, has many advantages. However, chicken meat is one of the most commonly identified source of Salmonella outbreaks in humans and cause of poisoning commonly referred to Salmonella Enteritidis and Salmonella Typhimurium. Moreover, the only legislation defined safety criteria for semi- processed meat, which is the marinated chicken meat, is the absence of Salmonella spp. Therefore, it is scientifically and professionally justified to investigate the influence of marination on the growth and survival of Salmonella species in broiler meat, as it is conducted in this study. Furthermore, research in the framework of this dissertation, was aimed to demonstrate the influence of marination on microbiological indicators of hygienic status and shelf- life of meat, as well as the chemical and physical and chemical parameters of broiler meat quality.

Abstract: Pivo možda nije najstarije alkoholno piće, ali je definitivno među najpopularnijim napitcima današnjice. Svoju ogromnu popularnost sticalo je vekovima, služeći ne samo kao osvežavajući napitak već i kao fiziološki značajna namirnica. Poslednjih decenija, vršena su brojna istraživanja koja su se bavila zdravstvenim aspektima piva. Istraživanja potvrđuju da pivo u umerenim količinama ima blagotvorna svojstva poput: smanjenja rizika od kardiovaskularnih bolesti, snižavanja holesterola u krvi, regulacije insulina, prevencije osteoporoze i demencije, a ujedno predstavlja izvor vitamina, minerala i antioksidanata. Gljive su od davnina poznate po svojim nutiritivnim i medicinskim svojstvima. Ganoderma lucidum korišćena je hiljadama godina u tradicionalnoj medicini dalekog istoka, korišćena je u verskim obredima, bila je dragocen poklon i inspiracija mnogim umetnicima, ispričana je u mnogim legendama, a danas predstavlja vredan proizvod sa tržištem od preko 2,5 milijardi US$. Svoju slavu stekla je u lečenju raznih bolesti i zasluženo je stekla nazive poput Eliksir života", "Hrana bogova" i "Gljiva univerzuma". Hemijskom karakterizacijom plodonosnog tela, spora i micelije Ganoderma lucidum otkriveno je preko 400 različitih komponenti. Polisaharidi i triterpeni predstavljaju dominantne grupe jedinjenja u plodonosnom telu gljive, a slede ih fenoli, steroidi, amino-kiseline, micini, vitamini, nukleozidi, masne kiseline, nukleotidi i elementi u tragovima. Trenutna istraživanja fokusirana su na sekvencionisanje genoma Ganoderma spp., izdvajanju bioaktivnih komponenti i in vivo i in vitro ispitivanjima. Osnovni cilj doktorske disertacije bio je dobijanje novog proizvoda, specijalnog piva, sa povećanim funkcionalnim svojstava koristeći glјivu Ganoderma lucidum. U okviru istraživanja izvršena je sveobuhvatna analiza relevantnih faktora potrebnih za sagledavanje opravdanosti i primenjljivosti ovakvog rešenja. Detaljna analiza načina ekstrakcije gljive imala je za cilj utvrđivanje optimalnih uslova za izdvajanja bioaktivnih jedinjenja. Ispitivanje različitih uslova proizvodnje piva i uticaj načina dodavanja gljive i dobijenih ekstrakta na brzinu fermentacije i senzorne karakteristike dobijenih prozvoda vršeno je radi iznalaženja optimalnih uslova.

Abstract: Srpska književnost je širom poznata i cenjena po anonimnim delima, kako onima usmenog karaktera, tako i onim liturgičkog

Abstract: Beer may not be the oldest alcoholic drink, but it is definitely one of the most popular drinks today. It has gained its immense popularity through centuries, serving not only as a refreshing beverage but also as a physiologically important foodstuff. In recent decades, numerous researches including health aspects of beer have been carried out. The researches confirm that beer, in moderate amounts, has beneficial properties such as: reducing the risk of cardiovascular diseases, lowering of blood cholesterol levels, regulation of insulin, prevention of osteoporosis and senile dementia, and it also represents a source of vitamins, minerals and anti-oxidants. Mushrooms have always been known for their nutritional and medical characteristics. Ganoderma lucidum has been used in traditional medicine of the Far East for thousands of years; it was used in religious ceremonies and was a precious gift and inspiration for many artists, it was a part of many legends and today it represents a valuable product with a market of over 2.5 billion US $. It gained its fame in the treatment of various diseases and deservedly got the titles such as Elixir of Life", "Food of the Gods" and "Mushroom of the universe". More than 400 different components have been discovered by chemical characterization of the fruitful body, spores and mycelia of Ganoderma lucidum. Polysaccharides and triterpenes represent dominant groups of compounds in the fruitful body of the mushroom, and they are followed by phenols, steroids, amino-acids, spiramycin, vitamins, nucleosides, fatty acids, nucleotides and trace elements. Current researches are focused on the sequencing of the genome of Ganoderma spp., separation of bioactive components and in vivo and in vitro researches. The main objective of the PhD thesis was to obtain a new product, special beer, with enhanced functional characteristics using the mushroom Ganoderma lucidum. A comprehensive analysis of relevant factors necessary for understanding the feasibility and applicability of such a solution has been carried out in the research. A detailed analysis of the way of the extraction of the mushroom was aimed to determine the optimal conditions for the separation of bioactive compounds.

Abstract: Alchajmerova bolest (AB) i Parkinsonova bolest (PB) su najčešće neurodegenerativne bolesti starenja. Neuropatologija AB i PB podrazumeva selektivan gubitak specifičnih populacija neurona, uključujući i holinergičke neurone bazalnog prednjeg mozga i moždanog stabla, kao i ushodni obrazac progresije neurodegeneracije od struktura u moždanom stablu uključenih u regulaciju REM (rapid eye movement") spavanja ka prednjemoždanim regionima. Poremećaji ponašanja u toku REM spavanja ("REM sleep behavior disorders" – RBD) veoma često ostaju neprimećeni kod AB i PB pacijenata i mogu se javiti godinama pa čak i decenijama pre motornih i kognitivnih poremećaja. Ovo ukazuje na značaj istraživanja poremećaja ponašanja u toku REM spavanja kao mogućeg ranog znaka pojave najčešćih neurodegenerativnih bolesti starenja. Predmet istraživanja ove doktorske disertacije bio je da u eksperimentalnim modelima AB i PB holinergičke neuropatologije po prvi put ispita uticaj unilateralnih i bilateralnih lezija glavnog izvora kortikalne holinergičke inervacije (nucleus basalis, NB jedro) i glavnog izvora talamo-kortikalne holinergičke inervacije (nucleus pedunculopontinus tegmentalis, PPT jedro) velikog mozga pacova na spavanje i elektroencefalografske (EEG) ritmove. U ovim eksperimentalnim modelima holinergičke neuropatologije humanih bolesti (NB i PPT lezije) unilateralne lezije su predstavljale lakše oblike ili početne stadijume neurodegeneracija, dok su bilateralne lezije predstavljale teže oblike ili kasnije stadijume neurodegeneracija, a sama progresija bolesti je praćena ukupno 5 nedelja zavisno od eksperimentalne grupe. U skladu sa osnovnom hipotezom ove doktorske disertacije, da funkcionalno različiti centralni holinergički sistemi imaju različite regulatorne funkcije u toku spavanja, koje se mogu definisati na osnovu EEG aktivnosti, postavljen je i osnovni cilj istraživanja: da se kroz analizu arhitekture spavanja, strukture prelaznih stanja i EEG mikrostrukture osnovnih faza u toku spavanja (budnost, NREM – "non rapid eye movement", REM) u eksperimentalnim modelima funkcionalno različite holinergičke neuropatologije pronađu potencijalni EEG markeri početka, težine i progresije neurodegeneracije, sa mogućnošću dalje primene ovako senzitivnih metoda (definisanih EEG markera) u eventualnoj prevenciji i promeni terapijskog pristupa u pacijenata sa rizikom razvoja AB i PB. Mužjaci pacova Wistar soja su hronično implantirani za registrovanje spavanja. U toku operativne procedure za implantaciju elektroda za elektroencefalografiju (EEG) i elektromiografiju (EMG), korišćenjem tehnike stereotaksički navođene mikroinfuzije ibotenične kiseline (ekscitotoksina koji je generalni glutamatergički agonista), izvšene su selektivne unilateralne ili bilateralne NB ili PPT lezije. Eksperimentalni protokol registrovanja spavanja je počinjao dve nedelje nakon oporavka od operativne procedure implantacije hroničnih elektroda, sa ili bez unilateralnih ili bilateralnih NB ili PPT lezija. Registrovano je 6 sati spavanja, jednom nedeljno tokom četiri nedelje u eksperimentima NB lezija, odnosno jednom nedeljno tokom pet nedelja u eksperimentima PPT lezija, korišćenjem programa DataWave SciWorks Experimenter 8.0 (Datawave Technologies, Longmont, SAD). Nakon završetka eksperimentalnog protokola registrovanja spavanja, NB i PPT lezije su identifikovane NADPH – diaforaza histohemijskim bojenjem, a zatim i kvantifikovane u celokupnoj antero-posteriornoj dimenziji strukture korišćenjem ImageJ 1.46 programa (NIH, SAD). Analiza spavanja i EEG signala urađena je, kako u kontrolnih pacova tako i u pacova sa identifikovanim NB ili PPT lezijama, u MATLAB 6.5 programu, korišćenjem originalno razvijenog programskog paketa. Na usnimljene šestočasovne signale je najpre primenjena Furijeova transformacija, a zatim je svaka od 2160 Furijeovih epoha dužine 10 s diferencirana kao budnost, NREM ili REM faza spavanja. Pored toga, za potrebe detaljnije analize poremećaja REM faze spavanja izazvanih bilateralnom PPT lezijom, grupisanje REM epoha je na osnovu snage EMG-a dodatno razdvojeno na dva podgrupisanja REM1 (REM epohe sa većom snagom EMG-a, patološki REM) i REM2 (REM epohe sa manjom snagom EMG-a, fiziološki REM). Potom je korišćenjem EEG signala senzomotorne i motorne kore urađena topografska analiza arhitekture spavanja, strukture prelaznih stanja u toku spavanja, EEG mikrostrukture svih osnovnih faza u toku spavanja, kao i analiza kortiko-muskularih koherencija između EEG-a senzomotorne ili motorne kore velikog mozga i EMG-a mišića dorzalne vratne muskulature. Za izračunavanje grupne raspodele gustine verovatnoće relativnih amplituda svih budnost/NREM/REM/REM1/REM2 konvencionalnih EEG frekventnih opsega u toku 6 h spavanja korišćena je PDE ("Probability Density Estimate") funkcija u MATLAB 6.5 programu. U daljoj funkcionalnoj analizi poremećaja REM faze spavanja, za svaki od konvencionalnih EEG frekventnih opsega su korišćenjem "cohere" funkcije u MATLAB 6.5 izračunate REM/REM1/REM2 kortiko-muskularne koherencije između EEG-a senzomotorne ili motorne kore i EMG-a mišića dorzalne vratne muskulature. Za statističku obradu svih podataka korišćena je neparametarska jednofaktorska Kruskal-Wallis ANOVA sa post-hoc Mann-Whitney U kontrastnim testom. Bilateralna NB lezija je privremeno promenila arhitekturu spavanja 14 dana nakon lezije. Iako u slučaju fiziološke kontrole nije bilo razlika u trajanju budnosti, NREM i REM faze spavanja između senzomotorne i motorne kore, bilateralna NB lezija je u senzomotornoj kori smanjila trajanje budnosti i povećala trajanje NREM faze spavanja, dok je u motornoj kori smanjila trajanje budnosti i povećala trajanje REM faze spavanja. Istovremeno, u svim eksperimentalnim grupama, kako u fiziološkoj kontroli, tako i u unilateralnoj i bilateralnoj NB leziji, je EEG teta amplituda budnosti, NREM i REM faze spavanja bila niža u motornoj u odnosu na senzomotornu koru. Pored toga, bilateralna NB lezija je u senzomotornoj kori izazvala povećanje REM teta amplitude u trajanju od tri nedelje, dok su u motornoj kori i unilateralna i bilateralna NB lezija izazvale povećanje teta amplitude i u budnosti i u REM fazi spavanja. PPT lezija nije promenila arhitekturu spavanja, ali je značajno izmenila strukturu prelaznih stanja, kao i EEG mikrostrukturu svih osnovnih faza spavanja. Obe lezije, i unilateralna i bilateralna PPT lezija, su dugotrajno povećale broj budnost/REM i REM/budnost prelaza tokom celokunog perioda od 5 nedelja. Ova promena u strukturi prelaznih stanja je od 28. dana bila praćena smanjenjem broja NREM/REM i REM/NREM prelaza, ali samo nakon bilateralne PPT lezije, kao težeg oblika holinergičke neurodegeneracije. Unilateralna PPT lezija je izazvala povećanje EEG teta amplitude budnosti i EEG beta amplitude REM faze spavanja, a od treće nedelje nakon lezije i pad EEG delta amplitude budnosti. Bilateralna PPT lezija je izazvala povećanje EEG beta amplitude tokom svih faza spavanja, kao i povećanje EEG gama amplitude REM faze spavanja i smanjenje EEG delta amplitude budnosti i NREM faze spavanja. Poređenje efekata bilateralne NB i bilateralne PPT lezije (modeli težih, odnosno progresivnijih oblika holinergičke neurodegeneracije) na arhitekturu spavanja, strukturu prelaznih stanja i EEG mikrostrukturu svih osnovnih faza spavanja je pokazalo postojanje topografski specifičnih razlika u poremećajima nastalim kao posledica degeneracije funkcionalno različitih holinergičkih inervacija velikog mozga pacova. Za razliku od bilateralne NB lezije koja je privremeno izmenila trajanje budnosti i NREM faze spavanja u senzomotornoj kori, odnosno trajanje budnosti i REM faze spavanja u motornoj kori, bilateralna PPT lezija nije izmenila arhitekturu spavanja. Bilateralna PPT lezija je u obe kore dugotrajno (tokom 4 nedelje) povećala broj budnost/REM i REM/budnost prelaza i ovaj porast je bio praćen nekonzistentnim promenama u broju NREM/REM i REM/NREM prelaza u senzomotornoj kori, a u motornoj kori povećanjem broja ovih prelaza. Bilateralna NB lezija je u senzomotornoj kori smanjila broj NREM/REM i REM/NREM prelaza, dok je u motornoj kori povećala broj ovih prelaza tokom četiri nedelje. Promene u EEG mikrostrukturi nakon bilateralne PPT lezije bile su i u senzomotornoj i u motornoj kori izražene kao dugotrajno (tokom 4 nedelje) povećanje beta i gama amplitude budnosti, NREM i REM faze spavanja, odnosno kao smanjenje delta amplitude budnosti, ali samo u senzomotornoj kori. Nasuprot tome, bilateralna NB lezija je izazvala samo povećanje REM teta amplitude u senzomotornoj kori koje je trajalo tri nedelje. Pored promena u strukturi prelaznih stanja u toku spavanja i EEG mikrostrukturi svih osnovnih faza spavanja, bilateralna PPT lezija je dodatno uslovila izdvajanje dva funkcionalno različita REM stanja u okviru REM faze spavanja, REM1 (PPT lezijom prouzrokovan patološki REM, REM bez atonije, REM sigma koherencije) i REM2 (fiziološki REM, REM sa atonijom, REM teta koherencije), naročito ...